Biologia

Hormony- gruczoły i działanie.

Powtórka - numer 1

Temat: Organelle komórkowe

1. Ściana komórkowa (element martwy, zbudowany z celulozy (błonnik), nadaje kształt i chroni wnętrze komórki)
2. Błona komórkowa (warstwa żywa, zbudowana z białek i tłuszczy(lipidów), ma właściwości półprzepuszczalne)
3. Cytoplazma (galaretowata konsystencja, wypełnia wnętrze komórki)
4. Jądro komórkowe (jest "mózgiem" komórki, kieruje czynnościami życiowymi komórki, zawiera materiał genetyczny, komórki bakteryjne nie posiadają jądra komórkowego)
5. Chloroplasty (wypełnione są zielonym barwnikiem chlorofilem, tu odbywa się proces fotosyntezy)
6. Mitochondria (zachodzi tu oddychanie komórkowe, wytworzenie energii)
7. Wodniczki (gromadzą sok komórkowy, przechowują różne składniki np. białka, cukry)
8. Rybosomy miejsce syntezy, powstawania białek
9. Aparat Golgiego miejsce przechowywania i modyfikacji białek.
   
   

Komórka zwierzęca nie posiada ściany komórkowej i chloroplastów.

Powtórka - numer 2

Temat: Budowa i funkcja tkanek roślinnych (część I)

1. Definicja tkanki- zespół komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, wyspecjalizowanych do pełnienia określonych funkcji.
2. Podział:
   a) twórcze-zbudowane z małych komórek o dużych jądrach komórkowych. Mają zdolność podziału, dając początek wszystkim innym tkankom.
   - stożki wzrostu korzenia i łodygi- odpowiadają za wzrost rośliny na długość (wzrost pierwotny)
   - miazga - odpowiadają za wzrost rośliny na grubość (wzrost wtórny)
   
   b) stałe - okrywająca, przewodząca, miękiszowa, wzmacniająca, wydzielnicza
   
   
3. Tkanka okrywająca - pokrywają powierzchnie ciała, pełniąc funkcję ochronna
   - skórka - żywe komórki okrywające młode części rośliny, pozbawiona chloroplastów (przezroczysta) przepuszcza światło. W dolnej skórce liścia występują aparaty szparkowe (poza roślinami o pływających liściach). Skórka korzenia wytwarza włośniki.
   - korek - zbudowany z martwych komórek o zgrubiałych ścianach nieprzepuszczalnych dla wody i powietrza. Wymiana gazowa zachodzi dzięki obecności przetchlinek - luźno rozmieszczonych komórek. Występuje w starszych częściach roślin.
   
   
4. Tkanka przewodząca - pełni funkcję transportową
   - łyko - zbudowane z żywych komórek, których poprzeczne ściany posiadają liczne otwory (komórki sitowe). Transportuje produkty fotosyntezy do organów, w których nie zachodzi fotosynteza.
   - drewno - zbudowane z martwych komórek, nie posiadają ścian poprzecznych. Komórki te tworzą długie kanały transportowe zwane naczyniami. Przewodzą wodę z solami mineralnymi od korzenia do innych organów

Powtórka - numer 3

Temat: Budowa i funkcja tkanek roślinnych (część II)

Tkanka miękiszowa - występuje we wszystkich częściach roślin.

• Miękisz asymilacyjny - zbudowany z żywych komórek zawierających liczne chloroplasty, zachodzi w nim proces fotosyntezy dzieli się na miękisz palisadowy o komórkach wydłużonych ustawionych prostopadle do powierzchni liści. Takie ustawienie ułatwia przenikanie światła. Znajduje się bezpośrednio pod skórką. Drugi rodzaj tego miękiszu to miękisz gąbczasty, o licznych przestworach międzykomórkowych ułatwiających transport gazów.
• Miękisz spichrzowy - magazynuje wodę i substancje odżywcze, co ułatwia roślinie przetrwanie niekorzystnego okresu. Występuje w organach spichrzowych.
• Miękisz zasadniczy - jego komórki są luźno ułożone. Wypełnia wnętrze rośliny pomiędzy innymi tkankami.
• Miękisz przewietrzający - posiada duże przestwory międzykomórkowe, występuje u roślin wodnych.
• Miękisz wodny- duże komórki, ściśle do siebie przylegające. W dużych wodniczkach magazynują wodę. Występuje np. u kaktusów.
  
  

Tkanka wzmacniająca

• Zwarcica - komórki żywe, o nierównomiernie pogrubionej ścianie komórkowej. Występuje w szybko rosnących częściach roślin
• Twardzica -komórki martwe,o równomiernie pogrubionej ścianie komórkowej. Występuje w starszych, nierosnących częściach roślin np. łupinach orzechów.

Powtórka - numer 4

Temat: Czynności życiowe (część I)

Metabolizm- ogół reakcji chemicznych zachodzących w każdej komórce. Dzieli się na anabolizm i katabolizm. Anabolizm- reakcja syntezy związków złożonych z związków prostych. Wymaga dostarczenia energii, np. fotosynteza
A+B+ ENERGIA=AB
Katabolizm- reakcja rozkładu związków złożonych na związki prostsze. Wydziela się energia np. oddychanie komórkowe
AB=A+B+ ENERGIA

Odżywianie organizmów
1. Podział;

a) samożywne- autotrofy przeprowadzają fotosyntezę lub chemosyntezę( rośliny i niektóre bakterie)
b) cudzożywne- heterotrofy muszą przyjmować gotowe związki organiczne ze środowiska( zwierzęta, grzyby, większość bakterii)

2. Rodzaje organizmów cudzożywnych.
a) saprobionty- odżywiają się martwą materią organiczną np. grzyby, dżdżownice
b) pasożyty- odżywiają się kosztem żywych organizmów np. bakterie, grzyby, tasiemce
c) holotrofy- roślinożercy, mięsożercy, wszystkożercy.
3. Fotosyntezareakcja syntezy związków organicznych z substancji nieorganicznych dwutlenku węgla i wody, odbywająca się z wykorzystaniem energii i świetlnej. Przebiega w chloroplastach w dwóch fazach.
6CO2+ 6H2O + energia słoneczna ----> C6H12O6+6O2

W fazie jasnej zachodzi rozpad wody pod wpływem światła. Powstaje produkt uboczny fotosyntezy- tlen. W fazie ciemnej następuje synteza glukozy w wyniku asymilacji dwutlenku węgla.Na tempo fotosyntezy ma wpływ temperatura( optymalna to 20-30oC), ilość wody, ilość dwutlenku węgla, ilość światła i chlorofilu, etap rozwoju rośliny.

4. Chemosynteza- to synteza związków organicznych, z CO2 i H2O przy udziale energii chemicznej.
5. Zwierzęta pobierają substancje pokarmowe dzięki :
-jamie chłonąco- trawiącej( parzydełkowce), całe wnętrze ciała wysłane jest warstwa gruczołową. W nim pokarm jest trawiony za pomocą enzymów i wchłaniany
-całą powierzchnią ciała(tasiemce),
- prymitywnym układem pokarmowym( nie pasożytnicze płazińce, nicienie) Wewnątrz ciała znajduje się jelito obfitujące w gruczoły i zdolne do wchłaniania pokarmu.
-rozbudowany układ pokarmowy, podzielony na odcinki odpowiedzialne za określone czynności( kręgowce).
6. Odcinki występujące u kręgowców- jama gębowa- pobieranie pokarmu, gardziel, przełyk- transport pokarmu, żołądek- trawienie, jelito cienkie- trawienie i wchłanianie składników do krwi, jelito grube- formowanie kału, odbyt- defekacja.
7. Układ pokarmowy roślinożercy jest dłuższy niż u mięsożercy, oraz posiada wielokomorowy żołądek, co pozwala na dokładne strawienie pokarmu. U niektórych występuje bardzo rozbudowane jelito ślepe, w którym znajdują się liczne mikroorganizmy trawiące celulozę.
8. Owady przystosowały swoje aparaty gębowe do rodzaju pobieranego pokarmu. Wyróżniamy aparat liżący- mucha, gryzący- świerszcz, kłująco -ssący- komar, ssący- motyl.
9. Trawienie- to rozkład zachodzący pod wpływem enzymów, wielocząsteczkowych substancji na drobnocząsteczkowe, które są wchłaniane przez błony komórkowe i przyswajane przez organizm.
Rodzaje trawienia: wewnątrzkomórkowe(wewnątrz wodniczek pokarmowych) oraz zewnątrzkomórkowe. Zewnątrzkomórkowe dzielimy na zewnętrzne- pozajelitowe przebiegające poza obrębem ciała np. u pająków oraz wewnętrzne- jelitowe, przebiegające w świetle jelita- np. kręgowce-ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki.
10. Narządy dodatkowe
- wątroba( produkuje żółć ułatwiającą trawienie tłuszczów, magazynuje cukry, zachodzą w niej przemiany węglowodanów, białek I tłuszczów, unieczynnia substancje szkodliwe, magazynuje witaminy A, D, B12, odgrywa udział w termoregulacji)
- trzustka- wytwarza enzymy trawienne i hormony insulinę i glukagon

Powtórka - genetyka

Pojęcia genetyczne

1. Nukleotyd – jednostka budująca DNA i RNA, są 4 nukleotydy każdy składa się z: reszty kwasu fosforowego, cukru – deoksyrybozy lub rybozy i zasady azotowej – adeniny, tymina ( dla DNA i zamiennie uracylu dla RNA), cytozyny, guaniny
2. Komplementarność zasad – jedna nić wyznacza kolejność drugiej nici – A idzie w parze z T a C z G
3. Helisa – podwójna nić DNA
4. Replikacja – zachodzi w jądrze;  kopiowanie nici DNA, z jednej starej nici powstają dwie – semikonserwatywna – jedna nic stara a druga jest nowa;

znaczenie –podwajanie materiału genetycznego;  poprzedza podział komórki

1. Gen – to odcinek DNA , kodujący jedno białko
2. I prawo Mendla – w gametach znajduje się jedenallel danego genu
3. fenotyp – zespół cech zewnętrznych
4. genotyp – zespół genów organizmu
5. allel – różne formy tego samego genu
6. homozygota – organizm posiadający te same allel – recesywne – aa lub dominujące – AA
7. heterozygota – organizm posiadający dwa różne allele – Aa
8. Autosomy – chromosomy wszystkie oprócz płci u człowieka – 22 pary
9. Chromosomy płci – XX i XY
10. Genom – kompletny zapis informacji genetycznej organizmu
11. Zjawisko crossing over – zachodzi w mejozie i polega na wymianie odcinków chromatyd między choromosomamai homologicznymi – znaczenie – rekombinacja cech, zróżnicowanie biologiczne organizmów
12. Chromosomy – pałeczkowate twory zbudowane z DNA i białek – histonów, liczba chromosomów jest stała dla danego gatunku – 46 u człowieka
13. Chromatyna – rozplatane nici chromosomów , luźne DNA obecne między podziałami komórek
14. Chromosomy homologiczne – pary chromosomów jeden od ojca drugo od matki mają podobny kształt, miejsce przewężenia
15. Chromatyda – połówka chromosomu
16. Kariotyp – zestawienie wszystkich chromosomów występujących w komórce; można w ten sposób wykryć widoczne nieprawidłowości – np. w badaniach prenatalnych

1. Organizm haploidalny – posiada pojedynczy zestaw chromosomów – 1n – 23 komórki rozrodcze 
2. Organizm diploidalny – posiada podwójny zestaw chromosomów – 2n – 23 pary- komórki somatyczne człowieka 
3. Kod genetyczny – sposób zapisu informacji genetycznej o budowie białek organizmu  Cechy kodu:
4. Trójkowy -  trzy kolejne nukleotydy (kodon) kodują jeden aminokwas – są 64 trójki w tym 3 kodony stop
5. Bezprzecinkowy – miedzy trójkami kodującymi nie ma żadnych dodatkowych elementów
6. Niezachodzący- kodony nie zachodzą na siebie
7. Zdegenerowany – jeden aminokwas może być kodowany przez kilka różnych trójek
8. Jednoznaczny – dana trójka koduje zawsze jeden aminokwas !
9. Uniwersalny – taki sam u wszystkich

1. Transkrypcja – sposób przepisania informacji genetycznej z DNA na mRNA – miejsce zachodzenia-  jądro komórkowe 
2. Translacja – synteza białek zachodzi na rybosomach w cytoplazmie
3. Antykodon – trójka nukleotydów na nici tRNA która łączy się z  kodonem na nici mRNA , transportuje aminokwas
4. Mitoza – podział komórek somatycznych, prowadzi do wzrostu organizmu z 1 powstają 2 komórki o tej samej liczbie chromosomów 2n=2n
5. Mejoza – podział redukcyjny gamet z 1 kom powstają 4 o zredukowanej l. chromosomów 2n=1n
6. Mutacja – każda zmian w DNA która nie jest skutkiem procesów rekombinacyjnych, mutacje mogą być dziedziczne. Mutacje mogą być spontaniczne lub wywołane czynnikiem fizycznym – promieniowanie, temp, kwasy, węglowodór – benzopiren, prom jonizujące
7. Mutacje genowe – zmiana w DNA w odcinku nie większa niż jeden gen- galaktozemia, anemia sierpowata, mukowiscydoza, . Związana z mutacja w chromosomie X – hemofilia, daltonizm, dystrofia miesniowa czy fenyloketonuria, albinizm
8. Mutacje chromosomowe – zmiana wewn struktury chromosomów, zaburzenie crossing-over
9. Mutacje chromosomowe liczbowe  - zmianie ulega liczba chromosomów np. trisomia – zespół Downa, monosomia – 2n-1 zespół Turnera

Notatki z lekcji